مقدمه‌ای بر اصول و مبانی تحقیق
برگرفته از کتاب «سمینار و روش تحقیق»
در طول دوران پیدایش انسان در زمین، وی همواره مسیر تکامل فکری را طی نموده که این مسئله بیشتر به دلیل سرشت جستجوگرش بوده است. کنجکاوی از ویژگی‌های خاص انسانی است که خداوند متعال در وجود او قرار داده تا بتواند روابط علت و معلولی جهان را به درستی درک و آن را مسخّر خویش سازد. این ویژگی خاص را می‌توان از کودک نوپایی که مدام در حال کاوش و بازیگوشی است تا محقق دانشگاهی که در علوم مختلف به کنکاش می‌پردازد، مشاهده نمود. از اهمیت این سرشت انسانی همین بس که نوع بشر تاکنون هرآنچه را بدست آورده به دلیل این ویژگی جستجوگرش بوده است. متأسفانه این خصوصیت در نظام آموزشی کشور کمتر مورد توجه قرار گرفته به نحوی که اغلب دانشجویان تحصیلات تکمیلی آنگونه که لازم است از روحیۀ کنجکاوی برخوردار نبوده و به دنبال کشف روابط علت و معلولی نیستند و از همه مهمتر با اصول و مبانی آن نیز آشنایی چندانی ندارند. این کاستی در دانشجویان علل گوناگونی دارد:
- خانواده اولین محیط شکل‌گیری شخصیت فکری و خلاقانۀ فرد است که والدین متأسفانه توجه کمتری به حس کنجکاوی و بروز خلاقیت در کودکان دارند و در بیشتر مواقع نیز مانع فعالیّت فرزندان خود در این زمینه هستند.
- مدرسه دومین محیط تعلیم و تربیت هر انسانی است که به دلیل ساختاری کاملاً آموزش‌محور تلاش چندانی در جهت تقویت و شکوفایی حس کنجکاوی و بروز خلاقیت در دانش‌آموزان و ایجاد فضای تحقیق و پژوهش ندارد. هرچند بیان عبارت دانش‌آموز، ساختاری آموزش‌محور را القا می‌نماید، ولی ضروریست توجه جدّی به حس کنجکاوی و بینش پژوهانۀ دانش‌آموز گردد، تا به شیوهای ساده با اصول اولیّۀ تحقیق و پژوهش در مراحل تحصیلی خود آشنا شود.
- هرچند بیان عبارت دانشجو ساختاری پژوهش‌محور را القا می‌نماید، اما متأسفانه چند ده‌های است که نظام آموزشی در دانشگاه‌ها به سمت و سوی آموزش‌محور حرکت نموده است که از مصادیق آن می‌توان به محدود نمودن دانشجویان به مطالعه یک کتاب یا یک جزوۀ درسی و ایجاد دوره‌های آموزش‌محور در دوران تحصیلات تکمیلی اشاره نمود.
- فقدان درس روش تحقیق به عنوان درس اجباری در مقطع کارشناسی، به خصوص در نیمسال پنجم تحصیلی و وجود درس سمینار در مقطع کارشناسی ارشد بدون هیچ‌گونه پیش‌زمینه‌ای از دیگر عوامل بازدارندۀ دانشجویان در امر تحقیق و پژوهش می‌باشد.
تحقیق در لغت به معنای به حقیقت امری رسیدگی کردن و راستی و درستی فرضیه‌ای را آزمودن، و در تعریف علمی دستیابی به روابط علت و معلولی با کمک روش‌ها و ابزارهای خاص است که به منظور حل مسائل عینی به کار می‌رود. تحقیق سعی در حل مسائلی می‌نماید که هنوز مبهم و حل نشده باقی مانده‌اند. تحقیق زمانی می‌تواند محقق را به سر منزل مقصود رساند که از نظام و اصول خاصی پیروی نماید؛ لذا ضروریست محقق با خصوصیات، اهداف، انواع و مراحل تحقیق به عنوان ساختار پژوهش آشنا گردد.
به طور خلاصه هدف این کتاب آگاه‌سازی دانشجویان نسبت به این موضوع است که تحقیق را باید از کجا و چگونه شروع کرد، در چه مسیری پیش برد و در نهایت به چه مقصدی راسند.
همانطور که بیان شد، تحقیق زمانی می‌تواند مثمر ثمر واقع گردد که از الگو و نظامی خاص پیروی نماید، بنابراین تحقیق باید نظاممند و برپایه عقل و منطق باشد. از آنجایی که تحقیق سعی در حلّ مسائل پیچیده دارد، بایستی قابلیت ساده‌سازی را داشته باشد تا حل مسائل پیچیده امکان‌پذیر گردد. تحقیق باید قابل بازسازی باشد، به این مفهوم که امکان تکرار آن و اعتبارسنجی نتایج محقق توسط محققان دیگر وجود داشته باشد. در ادامه به اهمّ خصوصیات یک تحقیق مورد قبول اشاره می‌گردد.
مطالعه فهرست مطالب کتاب
در صورت تمایل به مطالعه کتاب می‌توانید از اینجا به صورت آنلاین خرید کنید.