فواید، انواع و ویژگی‌های تحقیق علمی
الف/ تحقیق علمی چه فایده‌ای دارد؟
از جمله فایده‌های تحقیق و پژوهش می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1- اقناع میل کنجکاوی درباره‌ی گذشته و حال
2- ادامه‌ی حیات علمی در رشته‌های مختلف
3- ادامه‌ی حرکت برای رسیدن به حقیقت
4- گشودن راهی برای علاقه مندان به تحقیق
5- واقعیت هستی بر انسان منکشف شده و نقاط تاریک پدیده‌ها و موضوعات مورد پژوهش روشن و هویدا می‌گردد.
6- تحقیق می‌تواند زمینه ساز و تقویت کننده آینده‌نگری درست باشد و در زمینه پیشگیری از وقوع جرم و خطا‌ها کمک شایان توجهی کند.[1]
ب / انواع تحقیق.
تحقیق را به صورت‌های مختلفی تقسیم کرده و انواع گوناگونی را برای آن در نظر گرفته‌اند. تحقیق ممکن است به صورت ساده و عادی باشد یا عمقی و عملی. در صورت اول، ظواهر مورد توجه محقق است. و معمولا متد علمی در مرئی و منظر پژوهشگر قرار نمی‌گیرد بلکه تکیه به گفته‌ها و شنیده‌ها است به عبارت دیگر در صحت و سقم مستندات، مداقه به عمل نمی‌آید.
در صورت دوم، تحقیق به دور از وابستگی فکری و عملی تحقق می‌یابد و جامع بوده و واجد نتیجه‌ی صریح در کشف حقیقت می‌باشد.
ج/ شیوه‌های انتخاب موضوع
مهم‌ترین مرحله در تدوین یک کار پژوهشی، مانند پایان‌نامه، انتخاب عنوان تحقیق است. نویسندگان روش تحقیق، عموما می‌گویند، تحقیق در نتیجه‌ی طرح یک سؤال آغاز می‌شود، و مقدمه‌ی ظهور مجهول دانش است. مقدمه‌ی طرح سؤال تحقیق اصولا مطالعه و دانایی است. تعیین قلمرو موضوع مورد علاقه هم گام بعدی در انتخاب موضوع تحقیق خواهد بود. پس از تعیین موضوع مورد علاقه، دانشجو بایستی عنوان تحقیق خود را در یکی از محورهای موضوع مورد علاقه انتخاب کند.
در ذیل به بعضی از فنون عنوان‌یابی که معمولا در کتاب‌های روش تحقیق به آن پرداخته نمی‌شود و بیشتر جنبه‌ی تجربی دارد، می‌پردازیم:
1- متداول‌ترین و اصولی‌ترین شیوه‌ی انتخاب عنوان پایان‌نامه جست و جو و پژوهش خود دانشجو است.
2- مطالعه‌ی پلان کتاب‌های موجود در موضوع مورد علاقه‌ی دانشجو می‌تواند راهنمایی جهت انتخاب عنوان باشد.
3- علاوه بر کتاب‌های موجود، دانشجو می‌تواند از مجلات حقوقی برای انتخاب عنوان استفاده کند. مجلات جست و جوی حقوقی که به نشر مقالات حقوقی می‌پردازند، راهنمای بسیار مهمی برای انتخاب عنوان هستند. مقاله‌ی تحقیقی در بسیاری از موارد ظرفیت تبدیل شدن به یک پایان‌نامه را دارد.
4- مطالعه‌ی مجلات حقوقی خارجی هم می‌تواند راهنمای بسیار مناسبی جهت انتخاب عنوان باشد.
5- جست و جوی عنوان پایان‌نامه در سایت‌های اینترنتی هم می‌تواند صورت گیرد.
6- مراجعه به سازمان‌های حقوقی اعم از مراجع قضای و غیر قضایی هم می‌تواند ما را در اتنخاب عنوان راهنمایی کند. حسن این کار این است که نتیجه‌ی تحقیق می‌تواند کاربردی‌تر باشد.
7- جست و جوی عنوان می‌تواند در معضلات و چالش‌های حقوقی که جامعه با آن مواجه است و ممکن است هنوز شیوه‌ی علمی، پژوهشی پیرامون آن انجام نشده باشد صورت گیرد.
د/ ویژگی‌های عنوان
عنوان پایان‌نامه از حیث شکلی و ماهوی بایستی ویژگی‌هایی داشته باشد، این ویژگی‌ها عبارتند از:
1- استفاده از اصطلاحات تخصصی
2- برای نگارش عنوان پایان‌نامه‌ی حقوقی بایستی از اصطلاحات رایج و با مفهوم حقوقی استفاده کرد. کلماتی که معنای متعدد و موارد استعمال متعدد دارند، نبایستی در عنوان مورد استفاده قرار گیرد.
3- هر کلمه در عنوان پایان‌نامه بایستی بار معنایی خاصی داشته باشد، لذا، عنوان پایان‌نامه محل استعمال کلمات مترادف و یا توضیحی نیست.
4- عنوان پایان‌نامه نبایستی به صورت جمله باشد.
5- عنوان پایان‌نامه نباید گویای نتیجه‌ی قابل تصور از آن پایان‌نامه باشد، یعنی با ملاحظه‌ی عنوان، نتوان نتیجه‌ی مورد نظر در آن پایان‌نامه را شناخت.
6- عنوان پایان‌نامه باید جامع و مانع موضوع آن باشد. یعنی تمام مطالب قابل بررسی در آن پایان‌نامه را شامل شود.
7- در صورتی که موضوع پایان‌نامه در دو یا چند نظام حقوقی قابل بررسی است، بهتر است، ابتدائا یک نظام حقوقی به عنوان مبنا انتخاب شود و نظام حقوقی دیگر با آن تطبیق داده شود.
8- عنوان پایان‌نامه نبایستی تکراری باشد، هم در عبارت و هم در محتوا.
[1]- نصیری سواد کوهی، دکتر فتوت، روش تحقیق، انتشارات نشر برگ زرین، تهران، 1385، ص 21
برگرفته از کتاب روش تحقیق در علم حقوق